|
Twee Bronnen Theorie
Twee Bronnen Theorie
Twee Bronnen Theorie
De Twee Bronnen Theorie (TBT) is de meest waarschijnlijke verklaring voor de vele overeenkomsten tussen Mat, Mc en Luc. In het kort komt die hier op neer:
1) Marcus is het oudste evangelie. Mattheüs en Lucas hebben dat als eerste bron benut voor hun evangelie.
2) Daarnaast gebruikten Mat en Luc een tweede bron Q.
3) Tenslotte hadden Mat en Luc elk nog andere bronnen en overleveringen tot hun beschikking (vgl Luc 1: 1-4).
1) ligt voor de hand vanwege het volgende:
- Bijna alles wat Mc vertelt, vind je vaak woordelijk hetzelfde ook bij Mat en Luc. Wel lieten ze een paar gebeurtenissen weg, maar het kan ook zijn dat ze die niet aantroffen in hun versie van Mc.
- We treffen ook dezelfde volgorde aan, niet alleen van het grote schema 'Galilea, reis naar Jeruzalem, de gebeurtenissen in Jeruzalem. Maar ook de vele voorvallen die Mc vertelt hebben Mat en Luc in dezelfde volgorde.
2) nemen we het bestaan van een bron (Quelle - Q) met vooral uitspraken van Jezus aan, dan
- begrijpen we waarom Mat en Luc zoveel uitspraken gemeenschappelijk hebben die niet in Mc staan. Het gaat vooral om uitspraken van Jezus te gaan: discussies, gelijkenissen en wetsuitleg. Daarvan vind je maar weinig in Marcus. Mat en Luc vonden dat kennelijk een gemis en vulden om die reden Mc aan.
- Q is nooit als zodanig terug gevonden, het is dus een theoretische constructie. Maar het is wel waarschijnlijk dat er echt een Q is geweest. Zonder Q zijn de vele letterlijke overeenkomsten tussen Mat en Luc niet te verklaren. Het bestaan van het apokriefe Thomas evangelie, eveneens een verzameling uitspraken van Jezus, laat zien dat zulke bloemlezingen wel vaker voorkwamen.
- Het is aannemelijk dat de vele uitspraken of logia van Jezus bij Q nog niet thematisch geordend bij elkaar stonden. Zou dat wel het geval zijn geweest, dan is niet te verklaren waarom Luc - die zo'n ordening niet heeft - die thematische indeling niet overgenomen heeft en al die logia kris of kras over zijn evangelie heeft verspreid. Mat en Luc maakten dus een verschillend gebruik van Q. Luc hield de volgorde aan van de uitspraken die hij in Q aantrof. Mat zette allerlei uitspraken van Jezus thematisch bij elkaar vijf grote redevoeringen, waarvan de bergrede (Mat 5-7) de bekendste is. Opvallend: binnen zo'n grote redevoering komen de logia weer in dezelfde volgorde als bij Luc. Dat is aanvullend bewijs voor de stelling dat Q niet thematisch geordend was, maar dat deze schikking het werk van Mat is.
De TBT is het resultaat van eeuwenlang literair-kritisch onderzoek. Vooral door het werk van Lachmann (1835) en Wilke (1838) werd duidelijk dat Mc het eerste evangelie moet zijn geweest, en dat dat door Mat en Luc werd benut als basis voor hun evangelie. In datzelfde jaar 1838 publiceerde Weisse een studie waarin voor het eerst de TBT zoals we die nu nog altijd kennen voorkomt, incl de bron Q met uitspraken van Jezus die door Mat en Luc is gebruikt.
Een voorname hindernis bleek de kerkelijke traditie te zijn. Daarin gold Mat als het oudste, Mc en Luc zouden daar van afgeleid zijn. Onderzoekers gingen lange tijd in deze opvatting mee en werkten dit uit. Hun verklaring werd de Griesbach-hypothese genoemd. Voordeel van deze theorie is dat het niet het bestaan van een bron Q hoeft aan te nemen. Maar de theorie heeft als nadeel dat het niet verklaren kan - als Mat het eerste evangelie is - waarom Mc zoveel logia uit Mat heeft weggelaten en waarom Luc de thematische volgorde van Mat ongedaan heeft gemaakt.
|
